Dysproporcje w poziomie rozwoju gospodarczego między poszczególnymi krajami i regionami świata powodowały, że kapitaliści działali w nich w odmiennych warunkach. W krajach, w których rozwój gospodarki kapitalistycznej zapoczątkowany został najwcześniej, przemysł osiągnął wysoki stopień rozwoju. Niedostatecznie szybko wzrastające zapotrzebowanie ze strony krajowych nabywców ograniczało jednak dalszy wzrost produkcji. Równocześnie, w wyniku wzrostu udziału kapitału trwałego, spowodowanego doskonaleniem procesu produkcyjnego, w ciągu XIX stulecia malała stopa zysku. Tendencję tę zmodyfikował dopiero rozwój monopoli. Spadek tempa wzrostu produkcji następował zwłaszcza w miarę rozwoju różnego rodzaju zrzeszeń monopolistycznych, które m.in. przecież zmierzały do utrzymania odpowiednio wysokiego poziomu cen poprzez ustalanie górnej granicy rozmiarów sprzedaży. W tych warunkach w najbardziej rozwiniętych krajach pojawił się względny nadmiar swobodnych kapitałów, których właściciele poszukiwali zyskownej lokaty. W krajach słabiej rozwiniętych, a zwłaszcza na terytoriach kolonialnych, sytuacja była odwrotna. Miejscowy kapitał, o ile powstał, był zbyt słaby, aby wykorzystać wszystkie możliwości korzystnych lokat.
Leave a reply