Kategoria produkcyjna

Na podstawie kilkunastoletniej praktyki posługiwania się kategorią typu produkcyjnego doszliśmy do wniosku, że należy dla każdego z przyjmowanych kryteriów wyróżniać 2 klasy opierając się na parach określeń: lepsze, gorsze: większe, mniejsze: mniej, więcej. To pozwala z pewnym przybliżeniem porównywać z sobą typy produkcyjne również wtedy, gdy nie bierze się pod uwagę identycznych przedziałów klasowych. Dla 3 kryteriów, z wyjątkiem warunków ekonomicznych, przyjęliśmy jednak pewne graniczne wielkości, rozdzielające wyodrębniane dwie klasy. Dla jakości gleb jest to wskaźnik bonitacji równy 2,0, dla udziału trwałych użytków zielonych — 20,0%, a dla obszaru gospodarstwa państwowego — 500 ha UR. Ponieważ jesteśmy przeciwni nadawaniu nazw typom produkcyjnym, oznaczamy je tylko numerami. Jeśli podstawa ich ustalania się zmienia, to należy podać nowe granice między klasami. Pozostają jeszcze do omówienia sposoby oceny warunków makroekonomicznych. Jednym z tych sposobów jest oparcie się na kilku cechach składających się na warunki ekonomiczne gospodarstwa. Do takich cech zalicza się odległość: od drogi utwardzonej, od stacji kolejowej i przystanku autobusowego, od takiej lub innej szkoły, od sklepów, od ośrodka zdrowia, od lokalnego rynku zbytu dla artykułów rolniczych: bliskość zakładów pracy mogących dać zatrudnienie miejscowej ludności: wielkość podaży siły roboczej itd. Trudno jednak jest dać na tej podstawie ocenę syntetyczną, nawet jeśli ujmuje się ją w punktach. Dlatego nieraz wybiera się jedynie cechy najbardziej typowe lub tylko jedną najważniejszą, niejako syntetyczną lub decydującą cechę i ją się przyjmuje za podstawę oceny w myśl zasady pars prototo. Na przykład miernikiem warunków ekonomicznych badanych gospodarstw państwowych może być liczba wolnych mieszkań, ewentualnie ogólna liczba mieszkań dla pracowników. Ona bowiem w danej sytuacji decydowała o możliwości zatrudnienia pracowników, co stanowiło główny czynnik różnicujący warunki ekonomiczne gospodarstw.