Nacjonalizacja

Zakres i formy nacjonalizacji są różne w poszczególnych krajach, zależnie od konkretnych warunków historycznych i politycznych. Nacjonalizacja społeczna obejmuje wszystkie wielkie i średnie przedsiębiorstwa przemysłowe, budowlane, transportowe, rolne t handlowe oraz banki. Własność drobnotowarowa nie podlega nacjonalizacji: zostaje ona włączona do socjalistycznego systemu gospodarczego w drodze stopniowego przekształcania we własność spółdzielczą. Nacjonalizacja odbywa się w zasadzie bez odszkodowania, chociaż w poszczególnych krajach zdarzają się przypadki odpłatności. W znacjonalizowanych przedsiębiorstwach zniesiony zostaje wyzysk człowieka przez człowieka, stosunki między ludźmi w produkcji oparte zostają na zasadach współpracy i wzajemnej pomocy: jednocześnie stworzone zostają warunki dla prowadzenia socjalistycznej gospodarki planowej. Tym samym nacjonalizacja staje się podstawą procesu reprodukcji socjalistycznej. Dzięki nacjonalizacja społecznej powstaje jednolite polityczne i ekonomiczne kierownictwo gospodarką narodową, realizowane przez państwo socjalistyczne w ramach funkcji organizatorsko-gospodarczej. W Polsce nacjonalizacja społeczna przeprowadzona została w zasadzie na podstawie ustawy z 3.1.1946 i objęła banki, wielkie i średnie przedsiębiorstwa przemysłowe i transportowe, mogące zatrudniać na jedną zmianę więcej niż 50 pracowników: nacjonalizacji nie podlegały przedsiębiorstwa stanowiące własność związków samorządowych lub spółdzielni. Majątki obszarnicze 1 poniemieckie zostały skonfiskowane w oparciu o dekret z 6.IX.1944 o przeprowadzeniu reformy rolnej.