W toku rozwoju gospodarczego powstały różnorodne formy porozumień i związków przedsiębiorstw, od bardzo luźnych umów, regulujących jedynie niektóre sprawy, aż do organizacji ściśle scentralizowanych. Formy w dużej mierze zależały od stosunków w poszczególnych państwach, a przede wszystkim od ustawodawstwa. Wspólną ich cechą było to, że wszystkie organizacje i porozumienia zmierzały do zorganizowania rynku zbytu swych produktów, w celu wyeliminowania swobodnej konkurencji. Z punktu widzenia ich dążeń idealny był stan, gdy na rynku znajdował się tylko jeden sprzedawca, który swobodnie dyktował warunki nabywcom...

W zagospodarowaniu przestrzennym kraju uwidaczniają się nie tylko wysiłek i dorobek obecnego oraz minionych pokoleń, lecz również skutki różnych, pozostających poza zasięgiem bezpośredniej obserwacji, zdarzeń i procesów o charakterze społecznym, politycznym, ekonomicznym oraz demograficznym. W procesach gospodarczo-przestrzennych szczególną rolę odgrywają zwłaszcza zjawiska ludnościowe. Ludność stanowi bowiem jednocześnie podmiot, środek i ostateczny cel działalności gospodarczej. Zmiany zachodzące w liczbie i cechach mieszkańców są obok zmieniających się, lecz stale rosnących potrzeb ludzkich ważnym czynnikiem przemian przestrzennej organizacji gospodarki narodowej...

Pierwszy kryzys epoki imperializmu odegrał dużą rolę w przyspieszeniu procesu kształtowania się monopoli. Upadło wiele przedsiębiorstw słabych ekonomicznie. Charakterystycznym zjawiskiem był wzrost przeciętnych rozmiarów produkcji, przypadającej na jedno przedsiębiorstwo, co świadczyło o przyspieszeniu procesów koncentracji. Podobnie przyspieszone zostało tempo monopolizacji. W latach kryzysu powstało wiele dużych organizacji kartelowych: w Rosji potężne syndykaty: Prodameta, Gwozd i inne, w Niemczech utworzono przeszło 100 nowych karteli, podobne zjawiska wystąpiły w innych krajach. Wyjście z kryzysu dokonywało się bardzo powoli, w różny sposób w poszczególnych państwach. W Niemczech ogólny wskaźnik produkcji przemysłowej osiągnął poziom przedkryzysowy już w 1901 r...

System walutowy nie związany ze złotem. Przymiotnik „niezależna” lub „wolna” ma oznaczać niezależność od złota. Z rzeczywistych systemów walutowych dotyczy to w określonej mierze pieniądza papierowego. Rozmiarów jego emisji nie krępują zasoby złota banku centralnego. W ustawach emisyjnych przeważająca większość państw nie ma dziś przepisu o „pokryciu” w zlocie, w tych nielicznych zaś, w których jest on utrzymany, władze pieniężne w razie zwiększonych potrzeb emisyjnych zmniejszają odpowiednio ustawową wielkość pokrycia. Pod względem rozmiarów emisji pieniądza mamy dziś więc do czynienia w zasadzie z walutą niezależną. Nie oznacza to zniesienia wszelkich ekonomicznych związków pieniądza ze złotem....

Cele działalności gospodarstwa mogą być różne. Zatem i kryteria oceny tej działalności bywają różne. Ekonomika i organizacja gospodarstw podaje zasady ogólne, podstawowe, z reguły zawsze słuszne i zawsze obowiązujące. Należy jednak podkreślić bardzo mocno, że sposób ich stosowania jest zawsze inny, zależny od celu, czasu, miejsca i warunków ekonomiczno-przyrodniczych, w jakich znajduje się gospodarstwo. Dlatego zalecenia ekonomiki i organizacji gospodarstw muszą się opierać na poznaniu gospodarstwa, jego środowiska przyrodniczego i ekonomicznego oraz stosunków produkcyjnych. W języku polskim nauka, którą dzisiaj nazywamy ekonomiką i organizacją gospodarstw rolniczych, zmieniała swą nazwę w zależności od czasu i miejsca...

Stosunki komplementarne są przeciwieństwem stosunków konkurencyjnych. Tutaj bowiem rozwój jednej gałęzi pobudza rozwój drugiej, a recesja jednej prowadzi do recesji drugiej. Najczęściej współdziałanie między gałęziami wynika z tytułu wzajemnego zaopatrywania się w niektóre środki produkcji. Tego typu powiązania występują dość często między działami produkcji roślinnej i zwierzęcej. Świadczenia pierwszego działu obejmują różnego rodzaju pasze, a drugiego — obornik i siłę pociągową. Świadczenia mogą mieć charakter dwustronny lub jednostronny — te ostatnie spotyka się jednak dużo rzadziej. Komplementarność gałęzi może również polegać na tym, że jedne gałęzie przyczyniają się do poprawy wyników osiąganych w innych...

Feudalne rządy carskie w pewnym stopniu liczyły się jednak z interesami młodej burżuazji. Od początku stulecia popierano przemysł krajowy poprzez protekcyjną politykę celną. Starano się też przyciągnąć do Rosji kapitał obcy. W celu ułatwienia handlu wewnętrznego rozbudowywano drogi wodne i lądowe, Istotne zmiany w polityce gospodarczej Rosji nastąpiły jednak dopiero po 1860 r. W 1861 r. ministrem finansów został Reutern, który kierował rosyjską polityką ekonomiczną aż do 1878 r. Był on zwolennikiem wolnego handlu i włączenia Rosji w nurt życia gospodarczego kapitalistycznego Zachodu. Znalazło to wyraz wewnątrz kraju w propagowaniu i popieraniu prywatnej inicjatywy, a zwłaszcza w udzielaniu koncesji na budowę linii kolejowych...

Jedna z ogólnych prawidłowości określających dynamikę popytu żywnościowego jest tzw. prawo Engla. Prawo to głosi, że w miarę przechodzenia od dochodów niższych do wyższych maleje udział wydatków na żywność. Wraz ze wzrostem ogólnej sumy wydatków rosną również wydatki na żywność, ale stosunkowo wolniej niż ogół wydatków, co oznacza spadek udziału wydatków na żywność w strukturze wydatków ogółem. Prawo Engla ma charakter empiryczny, tzn. zostało sformułowane na podstawie szeregu obserwacji statystycznych. Ogólną jego podstawą są prawa fizjologiczne, powodujące iż potrzeby żywnościowe są potrzebami podstawowymi, tzn. że ich zaspokojenie w pewnym (minimalnym) zakresie stanowi konieczność życiową, przesuwającą na dalszy plan wszystkie inne potrzeby...

Stosowanie urządzeń automatycznych, tj. opartych na zasadzie samoregulacji, w celu zastąpienia bezpośredniego udziału człowieka w produkcji i w pracy biurowej. Automatyzacja produkcji polega na instalowaniu w poszczególnych stadiach procesu technologicznego dostosowanych do jego typu urządzeń, które wg z góry opracowanych instrukcji kierują i regulują pracę maszyn roboczych, kontrolują jej wyniki itp. Mechanizmy te mogą być połączone z centralnym urządzeniem kontrolującym i synchronizującym ich prace, co stwarza możliwości pełnej a. produkcji w obrębie zakładu. Automatyzacja pracy biurowej wyraża się w stosowaniu różnego rodzaju maszyn, m. in...

Poziom i struktura kosztów w rolnictwie związane są ściśle z technikami wytwarzania. Zależą one głównie od zasobów czynników produkcji w rolnictwie (ziemi, pracy i kapitału), kształtujących się pod wpływem ogólnego rozwoju gospodarczego i warunków naturalnych. Ostatecznie powstaje określona struktura kosztów, charakterystyczna dla danego etapu (stadium) rozwoju rolnictwa. Poziom i struktura kosztów produkcji w rolnictwie polskim zdeterminowane są przede wszystkim przez strategię intensywnego wzrostu, wyrażającego się w zwiększeniu nakładów i produkcji z jednostki powierzchni. W tym tkwią podstawowe elementy mechanizmu zmian w kosztach i opłacalności produkcji rolnej...