Koncentracja produkcji i kapitału, która rozpoczęła się w okresie wolnej konkurencji, doprowadziła w ostatnich dziesiątkach lat XIX w do wyparcia z najważniejszych gałęzi przemysłu przedsiębiorstw drobniejszych, słabszych przez nieliczne, wielkie spółki o charakterze monopolistycznym. Proces centralizacji dokonuje się również w bankowości. Ponadto, zwłaszcza w okresie powstawania wielkich spółek przemysłowych, banki odgrywają duża rolę, w szczególności w dziedzinie emisji i sprzedaży nowych akcji i obligacji. Wielkie banki przywłaszczają sobie lwią część zysków założycielskich, ciągną ogromne i wciąż rosnące zyski z emisji papierów wartościowych, z pożyczek państwowych itp. Nabywając akcje i obligacje przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych itp., banki stają się ich współwłaścicielami. Ponieważ zaś monopole przemysłowe z kolei władają akcjami związanych z nimi banków, dokonuje się zrastanie monopolistycznego kapitału przemysłowego i bankowego, w wyniku czego powstaje nowy rodzaj kapitału — kapitał finansowy. Tak więc, w okresie powstawania wielkich kompanii przemysłowych, handlowych itp., banki zajmują pozycję kluczową, która umożliwia im opanowanie najważniejszych dziedzin produkcji i wymiany.