Kapital fikcyjny

kapitał występujący w postaci papierów wartościowych, pieniądze wydatkowane na zakup akcji czy obligacji mogą przekształcić się w rzeczywisty kapitał produkcyjny i kapitał towarowy, natomiast same akcje i obligacje nie funkcjonują w procesie reprodukcji: są tylko czymś w rodzaju papierowego wtórnika kapitału rzeczywistego. Proces ich dalszego przechodzenia z rąk pierwotnych nabywców drogą kupna-sprzedaży do następnych właścicieli nie ma wpływu na ruch okrężny kapitału rzeczywistego. Gdyby nagle cały kapitał fikcyjny został zniszczony, ruch kapitału rzeczywistego nie uległby przez to zakłóceniu. Niecały kapitał fikcyjny charakteryzuje się jednakowym stopniem „fikcyjności”. Jest on tym większy, im więcej stopni w piramidzie zależności spółek akcyjnych zajmują spółki typu finansowego, nie prowadzące działalności produkcyjnej i handlowej. Kapitał fikcyjny może różnić się od kapitału rzeczywistego również swymi rozmiarami, wyrażającymi się w kursie papierów wartościowych. Rynkowy kurs papierów wartościowych może przewyższać ich wartość nominalną, a suma reprezentowanego przez nie kapitału fikcyjnego może przewyższać wielkość kapitału faktycznie ulokowanego w przedsiębiorstwie. Jest to możliwe wówczas, gdy liczony w procentach dochód przynoszony przez papiery wartościowe przewyższa bankową stopę procentową.