W teorii ekonomicznej dominowały koncepcje liberalne. Na ten okres przypada szczyt rozwoju tzw. szkoły neoklasycznej, widzącej w samoczynnym mechanizmie rynkowym główną siłę napędową gospodarki. Omawiany okres był stosunkowo krótki. Już w końcu lat dwudziestych pojawiły się prace naukowe, propagujące nowe zasady polityki gospodarczej, konieczność szerokiej ingerencji państwa w gospodarkę. W 1926 r. ukazała się niewielka praca J.M. Keynesa pt. Koniec leseferyzmu, w której autor formułuje wniosek, że era leseferyzmu należy już do przeszłości i że powinna być zastąpiona ingerencją państwa w procesy gospodarcze. Jego zdaniem, „mądrze kierowany kapitalizm może być bardziej wydajny w osiąganiu celów ekonomicznych niż jakikolwiek alternatywny system”...

Dochody podatkowe państw kapitalistycznych rosły w XIX w. szybciej niż inne wpływy budżetowe. Na przykład w Anglii stanowiły one pod koniec XIX w. 60—70% wszystkich przychodów skarbowych. W związku jednak z narastającymi sprzecznościami klasowymi i potrzebą zapewnienia akumulacji na cele inwestycyjne, w XIX wieku zaszły poważne zmiany w zasadach obciążania ludności podatkami. W początkowym stadium rozwoju kapitalizmu i prawie do ostatnich dziesięcioleci XIX w., w okresie panowania wolnej konkurencji, istniała zasada proporcjonalnego opodatkowania dochodów. W praktyce, w związku z podatkami pośrednimi od artykułów powszechnego użytku, zasada ta prowadziła do regresji podatkowej, większego obciążenia warstw uboższych, utrzymujących się z pracy najemnej...

Pojęcie serwomechanizmu, zaczerpnięte z teorii regulacji automatycznej, jest powszechnie stosowane w technice. Coraz częściej jest ono używane także w ekonomii”. W odniesieniu do rolnictwa pisano już o potrzebie wykorzystywania serwomechanizmów funkcjonalnych. Istota działania tych serwomechanizmów wynika z działania obiektywnych praw ekonomicznych i społecznych, a zatem serwomechanizmy działają również obiektywnie. Tym niemniej w trakcie sterowania rolnictwem można wzmacniać lub osłabiać ich działanie. Można także, a nawet należy je wykorzystywać do realizacji celów sterowania. Wymaga to jednak przede wszystkim poznania tych mechanizmów, a więc poznania obiektywnych praw rządzących rozwojem społeczno-gospodarczym...

W drugiej połowie XIX w. w gospodarce świata kapitalistycznego można zaobserwować nowe zjawiska, które prowadziły do umocnienia wpływów grupy największych posiadaczy kapitału. Walka konkurencyjna i wzrost produkcji doprowadziły do ukształtowania się olbrzymich przedsiębiorstw przemysłowych. W niektórych gałęziach wiązało się to z postępem technologicznym. W nowoczesnym przemyśle ciężkim niezbędne były duże, kosztowne urządzenia, jak np. wielkie piece lub walcownie. Poszczególni finansiści skupiali też stopniowo w swych rękach akcje różnorodnych, przedsiębiorstw i wywierali znaczny wpływ na całą gospodarkę kraju. Zjawiska te wystąpiły przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, lecz obserwować je można było również w najbardziej rozwiniętych państwach kapitalistycznych Europy oraz w Japonii...

Polityczna organizacja klasy panującej ekonomicznie, mająca na celu ochronę jej klasowych interesów w oparciu o monopol fizycznej przemocy. „Państwo jest machiną do utrzymania panowania jednej klasy nad drugą. Różnego rodzaju burżuazyjne teorie państwa — niezależnie od występujących miedzy nimi różnic — stoją na stanowisku ponadklasowego charakteru państwa i widzą w nim instytucję służącą dobru powszechnemu. Powstanie państwa związane jest z powstaniem własności prywatnej i wyzysku oraz z podziałem społeczeństwa na przeciwstawne klasy. Antagonistyczny charakter sprzeczności klasowych doprowadza do rozpadu, opierającego się na społecznej własności środków produkcji, ustroju wspólnoty pierwotnej i powstania społeczeństwa klasowego wyposażonego w organizację państwową...

Wzrost obrotów handlu międzynarodowego doprowadził do rozwoju i udoskonalenia systemu międzynarodowych umów handlowych, zawieranych dla stworzenia dogodnych warunków wymiany towarowej między partnerami. Podstawową częścią umowy handlowej stała się wówczas tzw. klauzula największego uprzywilejowania. Umawiające się strony, które przyznawały sobie wzajemnie klauzulę największego uprzywilejowania, zobowiązywały się traktować towary sprowadzane od partnera nie gorzej niż produkty jakiegokolwiek innego kraju. Gdy państwo A, które przyznało klauzulę największego uprzywilejowania państwu B, udzieliło w innej umowie obniżki ceł na towary importowane z państwa C, obniżka przysługiwała automatycznie produktom pochodzącym z państwa B...

Wartość produkcji końcowej netto obejmuje wartość sprzedanych produktów roślinnych, suszu ziemiopłodów, produktów pochodzenia zwierzęcego, wyrobów przemysłu rolnego oraz usług, pomniejszoną o wartość-zakupionych nasion i sadzeniaków, ziemiopłodów na produkcję suszu, surowców dla przemysłu rolnego, inwentarza żywego oraz pasz, skorygowaną o zmianę stanu inwentarza żywego, zapasów magazynowych i produkcji w toku oraz powiększoną o dotacje wyrównawcze. Produkcja końcowa netto jest miernikiem produkcji globalnej w tym sensie, że zawiera w sobie nakłady materiałowo-pieniężne. Obejmuje ona produkcję zakończoną, a więc te produkty, które w danym przedsiębiorstwie nie podlegają dalszej przeróbce i są zbywane...

Łączne określenie ubezpieczeń majątkowych i osobowych, używane w nauce polskiej dla ich przeciwstawienia ubezpieczeniom społecznym. Ubezpieczenia gospodarcze stanowią opartą na wykorzystaniu działania prawa wielkich liczb formę organizowania wspólnot ponoszenia ryzyka określonych zdarzeń losowych, takich jak klęski żywiołowe (np. gradobicie, powódź, pożar) oraz tzw. nieszczęśliwe wypadki: osobiste (utrata zdolności do pracy, utrata żywiciela), komunikacyjne (np. samochodowe), techniczne (np. awaria maszyny, szkody wodociągowe), społeczne (np. rabunek, kradzież). Wspólność ryzyka zagrażającego gronu osób (np, ryzyko pożaru budynku w odniesieniu do posiadaczy budynków) sprawia, że z natury rzeczy grono to stanowi wspólnotę w sensie narażenia na to samo niebezpieczeństwo...

W rolnictwie szczególną rolę odgrywają dwa rodzaje substytucji: między nakładami pracy żywej a nakładem kapitału oraz między nakładami ziemi a nakładami kapitału i pracy żywej. Zastępowanie pracy kapitałem wyraża się we wzroście technicznego uzbrojenia pracy — proces ten określa się mianem mechanizacji rolnictwa. Zastępowanie ziemi pracą żywą lub kapitałem znajduje odbicie w większej intensywności użytkowania ziemi, tj. we wzroście nakładów pracy lub kapitału na jednostkę powierzchni — proces ten określa się mianem intensyfikacji rolnictwa. Współcześnie występuje także tendencja do zastępowania pracy żywej ziemią. Objawia się to w podnoszeniu relacji: ziemia — silą robocza proces ten określić można mianem ekstensyfikacji rolnictwa...

Ze względu na potrzeby poszczególnych członków i konieczność stabilizacji warunków ich bytu spółdzielnie produkcyjne przyjęły system gwarantowanego minimum dochodu (gwarantowana opłata pracy)3. System ten polega na tym, że w każdym miesiącu wypłaca się wszystkim pracującym w spółdzielni z góry ustaloną „płacę roboczą”, natomiast całkowite rozliczenie następuje w końcu roku. Podstawę ustalania gwarantowanej opłaty pracy stanowi planowana na dany rok wysokość opłaty dniówki obrachunkowej, która z kolei jest pochodną planowanego dochodu ogólnego. Nie oznacza to jednak, że w spółdzielniach istnieje normalna płaca robocza, ustalona z góry i znana pracownikowi przy zawieraniu urnowy o pracę...