Formacja społeczno-ekonomiczna, w której -sposób produkcji opiera się na feudalnej własności ziemi należącej do panującego, rycerstwa lub kościoła: bezpośrednim producentem jest chłop „poddany”, przywiązany do ziemi i zobowiązany do szeregu świadczeń na rzecz pana: najważniejszym świadczeniem jest renta feudalna występująca w trzech formach: odrobku, produktu i czynszu: w początkowym okresie feudalizmu, gdy dominowała gospodarka naturalna, występowały w zasadzie naturalne formy renty: wraz z rozwojem gospodarki towarowej rozszerzała się renta pieniężna. Typową dla feudalizmu jednostką produkcyjną jest drobne, samowystarczalne gospodarstwo chłopskie. W krajach Europy środkowej i wschodniej pojawiła się w XV—XVI w...

Prawidłowa organizacja socjalistycznego rynku rolnego polega na ustanowieniu takich stosunków, które spełniają następujące cele: – gwarantują państwu zgromadzenie masy towarowej niezbędnej do wyżywienia ludności nierolniczej i zaspokojenia potrzeb surowcowych przemysłu spożywczego – zapewniają wykonanie tego zadania za pomocą ustanowionych i regulowanych przez państwo cen, które są zgodne z polityką w zakresie podziału dochodu narodowego i ugruntowania równowagi rynkowej – stanowią dla producentów rolnych bodziec do zwiększania produkcji i podaży rynkowej wszystkich artykułów rolnych, zgodnie z potrzebami społecznymi, które znajdują wyraz w planach państwowych. System rynkowy w gospodarce socjalistycznej (przy zachowaniu wielkiego sektora gospodarki c...

W XVIII w., zwłaszcza w jego drugiej połowie, w gospodarce poszczególnych krajów dojrzewały przesłanki zmian w dominującej tu polityce merkantylistycznej. We Francji i Anglii mniej więcej równocześnie, ale w wyniku działania odmiennych przyczyn, zaczęły dojrzewać poglądy o konieczności ograniczenia, a nawet likwidacji reglamentacji życia gospodarczego przez państwo, udzielenia przedsiębiorstwom i kupcom pełnej swobody działania. Pojawiło się podstawowe hasło liberalizmu gospodarczego: laissez faire, laissez passer: jego twórcą był jakoby Yincent de Gournay, żyjący we Francji w połowie XVIII w...

W roku 1840 powstała Huta Bankowa w Dąbrowie Górniczej (założona przez Bank Polski w Warszawie), obecna Huta im. F. Dzierżyńskiego. W drugiej połowie XIX w. powstały jeszcze dwie huty w Sosnowcu. Było to więc dalsze rozszerzenie górnośląskiego okręgu hutniczego na wschodnią część zagłębia węglowego w zaborze rosyjskim. Przy końcu XIX w. powstały na bazie rud żelaza okręgu częstochowskiego huty w Częstochowie i Zawierciu, przy linii kolejowej Górny Śląsk — Warszawa, umożliwiającej zarówno dogodny dowóz węgla, jak i zbyt produkcji. Na przełomie XIX i XX w. powstała jeszcze huta w Szczecinie, na szlaku importowanych rud szwedzkich oraz górnośląskiego węgla dowożonego Odrą. Bezpośrednim motywem lokalizacji huty była istniejąca tu duża stocznia — odbiorca wyrobów hutniczych...

Powstawanie i wyodrębnianie się współczesnych dyscyplin naukowych stanowi długi proces, trwający wieki, jeśli nie tysiąclecia, związany z materialnym i umysłowym rozwojem społeczeństw. Okres .historyczny, w którym tworzyła się nauka nazywana dzisiaj ekonomiką i organizacją gospodarstw rolniczych, trwał około 100 lat, obejmując mniej więcej cały wiek XIX. Przyjmujemy umownie, że okres ten zakończył się na przełomie XIX i XX wieku. Jest to nauka stosowana, ale oparta na podstawach stworzonych przez nauki teoretyczne. Na jej kształtowanie się wywierała wpływ zarówno praktyka, jak i teoria. Praktyka, erapiria wyprzedzała zwykle teorię. Dopomagała jednak również powstawaniu teorii, stanowiącej w znacznym stopniu uogólnienie prawidłowości występujących w praktyce...

Jedna z dwu grup nauk geograficznych badająca społeczeństwo i formy jego działalności gospodarczej, jak rolnictwo, leśnictwo, rybactwo, przemysł, transport itp., w ich wzajemnych związkach i układach przestrzennych, w powiązaniu z warunkami przyrodniczymi oraz stosunkami społecznymi i ekonomicznymi określonego czasu i miejsca. Nowoczesna geografia ekonomiczna wytworzyła się z dwóch źródeł: z powstałej w drugiej połowie XIX w. antropogeografii, definiowanej najczęściej jako nauka o wzajemnych stosunkach między człowiekiem a przyrodą, oraz z rozwijającej się równolegle z nią dawnej geografii handlowej, zajmującej się głównie rozmieszczeniem i obrotem surowcami...

Narastanie zjawisk interwencjonizmu państwowego doprowadziło do istotnych przemian w burżuazyjnej ekonomii politycznej, do rewizji przez nią wielu zasad, które były podstawą polityki gospodarczej przez dość długi okres historii. Najpełniejszym wyrazem tego procesu było ukształtowanie się w okresie międzywojennym — m.in. pod bezpośrednim wpływem wielkiego kryzysu ekonomicznego — koncepcji keynesizmu, który na gruncie ideologii i kategorii burżuazyjnej ekonomii politycznej stał się teoretycznym uzasadnieniem ingerencji kapitalistycznego państwa w gospodarkę. Zerwanie przez burżuazyjną ekonomię polityczną z tezą o zbędności tej ingerencji, sformułowaną przez klasyków burżuazyjnej ekonomii, nie dokonało się bynajmniej szybko, nie znaczy to także, że wszystkie ...

Współczesna gospodarka rolna jest gospodarką towarową. Przez rozwinięty podział pracy rolnictwo jest bezpośrednio związane z całą gospodarka narodową i jej poszczególnymi działami. Powiązanie to polega na wymianie produktów i pracy między rolnictwem i pozostałymi działami gospodarki narodowej. W zamian za swoje produkty rolnictwo otrzymuje produkty i usługi innych działów. Ten typ organizacji pracy między działami gospodarki narodowej jest bardziej efektywny od gospodarki naturalnej, niewyspecjalizowanej. Pośrednikiem w stosunkach ekonomicznych między rolnictwem a całą gospodarką narodową jest więc rynek. Na rynkach dokonuje się wymiana produktów pracy rolnictwa na produkty” pracy innych działów...

W sterowaniu złożonym procesami konieczne jest wykorzystanie wielu sposobów, którym odpowiadają określone instrumenty sterowania, a ściślej mówiąc — dla tych sposobów nie jest jednakowa ważność poszczególnych instrumentów sterowania. Dotychczas nie dokonano uniwersalnej klasyfikacji form sterowania. Najczęściej stosowany jest podział na sterowanie parametryczne, nieparametryczne (nakazowe) i mieszane. Wady i zalety tych form są znane, omawia je prawie każdy podręcznik ekonomii politycznej oraz polityki gospodarczej. Pominiemy zatem charakterystykę tych form sterowania, ale omówimy posługiwanie się w sterowaniu różnymi .mechanizmami...

Kontraktacja jest formą skupu produktów rolnych na podstawie dwustronnej umowy .między producentem a organizacją prowadząca skup. Umowa określa ilość przewidzianego do dostarczenia produktu, terminy dostaw, ewentualnie wymagania jakościowe oraz ceny. Kontraktacja obejmuje obecnie zboża, buraki cukrowe, tytoń, chmiel, len, konopie, rzepak, ziemniaki jadalne i przemysłowe, groch, zioła, niektóre warzywa, trawy, produkcję ogrodniczą, trzodę mięsnosłoninową, trzodę bekonową, prosięta, warchlaki, młode bydło rzeźne i inne. Podstawą kontraktacji jest zasada dobrowolności i materialnego zainteresowania producenta...